અફઘાન-ઈરાન અથડામણનું કારણ પાણી:તેહરાન 30 વર્ષથી 97% વિસ્તારમાં દુષ્કાળનો સામનો કરી રહ્યું છે, અફઘાનિસ્તાનના 79% ઘરોમાં પાણી નથી

કાબુલ: પાકિસ્તાન બોર્ડર પર અથડામણથી પરેશાન અફઘાન સરકાર હવે ઈરાન બોર્ડર પર પણ હિંસક અથડામણનો સામનો કરી રહી છે. ઈરાન-અફઘાન બોર્ડર પર રવિવારે થયેલા ફાયરિંગમાં ચાર લોકોના મોત થયા હતા. જેમાં ત્રણ ઈરાની સૈનિકો હતા અને એક તાલિબાની પણ માર્યો ગયો હતો.

સવાલ એ છે કે બંને દેશો વચ્ચે યુદ્ધની સ્થિતિ કેમ સર્જાઈ? મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, આનું કારણ પાણી છે. ઈરાન લગભગ 30 વર્ષથી દુષ્કાળનો સામનો કરી રહ્યું છે, તેથી અફઘાનિસ્તાનની સ્થિતિ પણ અલગ નથી. અહીં પણ 79% ઘરોમાં તેમની રોજિંદી જરૂરિયાત મુજબ પાણી નથી.

જળ સંસાધન સંઘર્ષનું કારણ

·         'અરબ ન્યૂઝ' અનુસાર, રવિવારની અથડામણ ભલે અચાનક થઈ હોય, પરંતુ બંને દેશો વચ્ચે લાંબા સમયથી જળ સંસાધનોને લઈને સંઘર્ષ ચાલી રહ્યો છે. હાલ તો ગોળીબાર બંધ થઈ ગયો હોવા છતાં આ આગ ફરી ક્યારે ભડકશે તે કહી શકાય તેમ નથી.

·         આ અથડામણ એ જ સાસુલી સરહદી વિસ્તારમાં થઈ હતી જ્યાં હેલમંડ નદી વહે છે. અફઘાન-ઈરાની સરકારોએ તેના પાણીની વહેંચણી અંગે 1973માં એક કરાર કર્યો હતો. ગયા અઠવાડિયે જ ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ રાયસીએ તાલિબાનને ચેતવણી આપી હતી કે તેમણે આ જળ સંધિની તમામ શરતો સ્વીકારવી પડશે.

·         હેલમંડ નદી અફઘાનિસ્તાનથી ઈરાન સુધી વહે છે. તે લગભગ એક હજાર કિલોમીટર લાંબી છે. ઈરાનનો પૂર્વ વિસ્તાર તેના પાણીથી તેની તરસ છીપાવે છે. તેના પાણીથી સિંચાઈ કરવામાં આવે છે, જે પરમાણુ શક્તિ મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહેલા ઈરાન પરના પ્રતિબંધોની અસરને ઘટાડે છે.

તો શા માટે વસ્તુઓ ખરાબ થઈ

·         આ માટે બે વર્ષ પાછળ જવું પડશે. ખરેખર, નદી અફઘાનિસ્તાનથી શરૂ થાય છે. અહીં વીજળી અને પાણીની ભારે અછત છે. અફઘાનિસ્તાનમાં સત્તા પર રહેલી તાલિબાન સરકાર તેના પર બંધ બાંધવા માગે છે. તેનો ઉદ્દેશ ડેમમાં સંગ્રહિત પાણીમાંથી માત્ર વીજળી ઉત્પન્ન કરવાનો નથી, પરંતુ પાકની સિંચાઈનો માર્ગ પણ સાફ કરવાનો છે.

·         2021 સુધી બંને દેશો વચ્ચેની સ્થિતિ એટલી હદે બગડી ન હતી. 2021માં, ઇરાનમાં ખેડૂતો શેરીઓમાં ઉતર્યા. સરકાર દ્વારા સિંચાઈ અને પીવાના હેતુ માટે જરૂરી પાણી આપવામાં આવે તેવી તેમની માંગણી હતી. કારણ કે ઈરાનનો 97% ભાગ કોઈને કોઈ રીતે દુષ્કાળથી પ્રભાવિત છે.

·         'અફઘાન ટાઈમ્સ' અનુસાર, 18 મેના રોજ અફઘાનિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી આમિર ખાન મુત્તાકી અને ઈરાનના સમકક્ષ હુસૈન અમીરદોલહિયાને આ મુદ્દે લાંબી ચર્ચા કરી હતી. આ પછી ઈરાનના રાજદૂત હસન કાઝમીએ શનિવારે કાબુલમાં અફઘાન વિદેશ મંત્રી સાથે મુલાકાત કરી હતી.

·         અફઘાન સરકારે કહ્યું- અમે 1973માં થયેલા કરારનું પાલન કરીશું, પરંતુ સરકારે એ પણ જોવું પડશે કે દુષ્કાળની અસર કેટલી ઝડપથી વધી રહી છે. અમે સતત ત્રીજા વર્ષે દુષ્કાળનો સામનો કરી રહ્યા છીએ. સિસ્તાન અને બલૂચિસ્તાનમાં દુકાળ જીવલેણ સાબિત થઈ રહ્યો છે.

અફઘાનિસ્તાને ઝુકવું પડશે

·         યુએનના રિપોર્ટ મુજબ હાલમાં ઈરાનમાં લગભગ 6 લાખ અફઘાન પાસપોર્ટ ધારકો રહે છે. આ સિવાય 7 લાખ 80 હજાર અફઘાન શરણાર્થીઓ પણ ઈરાનમાં છે. ઈરાનમાં લગભગ 2.1 મિલિયન અફઘાન ગેરકાયદેસર રીતે રહે છે.

·         આ આંકડા દર્શાવે છે કે જો તાલિબાન ઈરાન સાથે સંબંધો બગાડે છે તો લગભગ 35 લાખ અફઘાન નાગરિકો માટે ઈરાનમાં રહેવું મુશ્કેલ થઈ જશે. અફઘાનિસ્તાનની વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં કાબુલ આ જોખમ ઉઠાવી શકે તેમ નથી.